Inwestorzy dokonują zakupów akcji często z nadzieją, że będą mieć znaczący wpływ na bieżącą działalność przedsiębiorstwa. Jednak ich pozycja zależy w głównej mierze od tego, jaką częścią kapitału akcyjnego spółki dysponują. Co zrobić, żeby nie być jedynie dostawcą kapitału? Jakie prawa przysługują akcjonariuszom mniejszościowym?

Akcjonariuszem mniejszościowym jest każdy inwestor, który nie ma bezpośredniego wpływu na wybór zarządu spółki oraz kierunku jej rozwoju. Nie znaczy to jednak, że nie mają oni instrumentów, za pomocą których mogą chronić swojej interesy. Kodeks spółek handlowych przyznaje akcjonariuszom mniejszościowych istotne uprawnienia, wśród których warto wyróżnić:

Prawo do informacji

Każdy akcjonariusz bez względu na liczbę posiadanych akcji, ma prawo do uzyskiwania informacji na każdy temat dotyczący spółki. Zarząd co do zasady musi odpowiedzieć na zadane pytania, chyba, że udzielenie informacji narażałoby spółkę na szkodę albo na odpowiedzialność karną członka zarządu. W takiej sytuacji akcjonariusz mniejszościowy powinien zażądać zaprotokołowania swojego sprzeciwu i wystąpić do sądu z wnioskiem o nakazanie zarządowi udzielenia stosownej informacji. 

Prawo do dywidendy

Akcjonariusze mniejszościowi są uprawnieni do udziału w rocznym zysku spółki proporcjonalnie do posiadanych przez siebie akcji. Żaden przepis prawa nie może ich tego prawa pozbawić. Należy także pamiętać, że akcjonariuszom przysługuje prawo do zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy, jeśli umowa spółki na to zezwala. Z punktu widzenia mniejszościowych akcjonariuszy istotne jest, aby nie dopuścić do sytuacji, w której spółka nie osiąga zysku na skutek sztucznego zawyżania kosztów poprzez transferowanie majątku do podmiotów zależnych od większościowych akcjonariuszy. Jeśli takie działanie odbywa się na szkodę spółki, akcjonariuszom przysługuje możliwość wytoczenia powództwa do sądu, natomiast w skrajnych przypadkach złożenie do prokuratury zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa. 

Prawo do zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia akcjonariuszy

W istotnych sprawach spółki akcjonariusze podejmują decyzje w formie uchwał walnego zgromadzenia. Mniejszościowemu akcjonariuszowi przysługuje prawo głosu, a w sytuacji, w której został on tego pozbawiony, otwiera się możliwość zaskarżenia uchwał do sądu. Warunkiem skutecznego skorzystania z tej procedury jest wykazanie, że uchwała narusza interes spółki lub krzywdzi akcjonariuszy mniejszościowych.

Prawo zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia akcjonariuszy

Akcjonariusze mniejszościowi dysponujący co najmniej 5% kapitału spółki są uprawnieni do zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia akcjonariuszy w każdej sprawie, w której uznają, że sytuacja spółki tego wymaga. W takim przypadku swoje żądanie muszą zgłosić zarządowi spółki, a gdy ten nie będzie widział potrzeby zwołania zgromadzenia, akcjonariusze mniejszościowi mają możliwość zwrócenia się do sądu o pozwolenia na samoistne zwołanie walnego zgromadzenia. 

Prawo odkupu akcji w związku z istotną zmianą przedmiotu działalności spółki

Jeśli spółka, w którą zainwestowaliśmy zmieni swój profil gospodarczy na tyle znacząco, że będzie od sprzeczny z filozofią inwestycyjną akcjonariusza mniejszościowego, prawo przyznaje mu uprawnienie do żądania przymusowego wykupu jego akcji, pod warunkiem, że sprzeciwi się on woli pozostałych akcjonariuszy. Polem konfliktu może się okazać cena wykupu. W sytuacji, gdy spółka jest notowana na rynku regulowanym, wycena akcji jest stosunkowo prosta, ponieważ stanowić powinna średnią cenę z ostatnich trzech miesięcy notowań. W sytuacji, w której spółka nie ma charakteru publicznego, wycena powinna być dokonana przez biegłego z zakresu wycen przedsiębiorstw, którym najczęściej będzie biegły rewident. Należy pamiętać, że nie można utożsamiać wyceny akcji z ich wartością nominalną

Z racji posiadania stosunkowo niewielkiej ilości akcji, akcjonariusz mniejszościowy jest narażony na nadużycia ze strony większościowych wspólników. Z tego powodu, w dużej części przypadków, ich strategia skupia się wyłącznie na gromadzeniu corocznych dywidend oraz korzystnej sprzedaży akcji. Skorzystanie z pełni uprawnień, jakie prawo przyznaje mniejszościowym akcjonariuszom z pewnością zwiększa ich pozycję korporacyjną, a przez to czyni inwestycję bardziej atrakcyjną.